| RACHUNKOWOŚĆ MAŁEJ FIRMY-dr B.SOWA |
| 15. Aktywa najprościej zdefiniować jako ogół składników majątku (środków gospodarczych) kontrolowanych przez jednostkę gospodarczą w danym momencie. Polska ustawa o rachunkowości nie podaje bezpośredniej jednoznacznej definicji aktywów, a jedynie definicje poszczególnych ich rodzajów. Definicję aktywów zawierają natomiast Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (IFRS). Aktywo jest to zasób kontrolowany przez przedsiębiorstwo w wyniku przeszłych zdarzeń, z którego oczekuje się przepływu przyszłych korzyści ekonomicznych do przedsiębiorstwa. Ta ogólna definicja jest uszczegółowiona i odnosi się zarówno do IFRS jak i do Ustawy o Rachunkowości. Aby zasób majątkowy mógł być sklasyfikowany przez jednostkę jako aktywo i wykazany w bilansie musi spełniać następujące warunki: 1. Jego wartość musi być wiarygodnie określona – aby wykazać aktywa w bilansie trzeba określić ich wartość. W zależności od rodzaju aktywów oraz przyjętych standardów rachunkowości, stosuje się różne metody wyceny. Najpowszechniejsze z nich to: - koszt zakupu – wartość aktywa równa się kosztowi jego zakupu, pomniejszonemu o ewentualne umorzenia i odpisy z tytułu utraty wartości; - wartość godziwa – wartość aktywa równa jest jego wartości godziwej, którą wyznacza się w odniesieniu np. do rynku, czyli do ceny danego aktywa na rynku. Aktywa, których wartość nie może być wiarygodnie określona, nie mogą być przez spółkę wykazywane. 2. Musi istnieć w wyniku przeszłych zdarzeń – aktywami są jedynie zasoby, nad którymi kontrolę przedsiębiorstwo uzyskało w wyniku przeszłych zdarzeń, czyli tych które miały miejsce przed datą, na którą sporządzony jest bilans. 3. Powodować w przyszłości wpływ korzyści ekonomicznych do jednostki gospodarczej – Aktywami są jedynie te zasoby, które spółka wykorzystuje w celu generowania korzyści ekonomicznych, rozumianych z reguły jako przepływy finansowe. Jeżeli jakieś aktywo z różnych powodów przestanie przynosić korzyści ekonomiczne i spółka nie ma możliwości zmiany tej sytuacji, powinna ona przestać wykazywać to aktywo w bilansie. Zasadniczo aktywa dzieli się na dwie podstawowe grupy: aktywa trwałe i aktywa obrotowe Aktywa trwałe (majątek trwały) Podstawowym kryterium odróżnienia aktywów trwałych od obrotowych jest czas, przez jaki spółka zamierza je utrzymywać. Aktywa, które pozostaną w spółce dłużej niż rok zaliczane są do aktywów trwałych. Podstawowe elementy aktywów trwałych to: • Środki trwałe – grunty, budynki i budowle, urządzenia techniczne, maszyny i wyposażenie, środki transportu, rozpoczęte inwestycje, • Wartości niematerialne i prawne – licencje, patenty, znaki towarowe, • Inwestycje długoterminowe – np. udziały w innych podmiotach, obligacje, które spółka planuje utrzymać dłużej niż rok, • Należności długoterminowe – np. udzielone pożyczki. Wyjątkami od zasady spełniania kryterium roku są zapasy, które zawsze zaliczane są do aktywów obrotowych oraz należności handlowe, które zgodnie z Ustawą o Rachunkowości wykazywane są wyłącznie jako aktywa obrotowe, a jeżeli termin ich zapadalności wynosi powyżej roku - prezentuje się je w aktywach obrotowych w oddzielnej linii. Aktywa obrotowe Wszystkie aktywa o terminie zapadalności poniżej roku oraz które spółka zamierza utrzymywać krócej niż rok, lub które będą wykorzystane w jednym cyklu produkcyjnym, powinny być wykazywane jako aktywa obrotowe. Podstawowe elementy aktywów obrotowych to: • Zapasy, • Należności, • Inwestycje krótkoterminowe, • Środki pieniężne, • Rozliczenia międzyokresowe. 16. Pasywa są to źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa. Pojęcie pasywów jest ściśle związane z bilansem przedsiębiorstwa, który przedstawia aktywa posiadane przez spółkę oraz źródła ich finansowania Pasywa w przedsiębiorstwie dzielą się na dwie podstawowe grupy: • Kapitał własny – są to wartości wniesione do spółki przez jej właścicieli (przede wszystkim kapitał zakładowy) oraz środki uzyskane w trakcie działalności i będące własnością spółki (tu podstawową pozycją jest zysk wypracowany przez spółkę). • Kapitały obce – są to wszelkiego rodzaju źródła finansowania przy wykorzystaniu kapitału obcego. Będą to w dużej mierze kredyty i pożyczki zarówno długo- jak i krótkoterminowe oraz zobowiązania handlowe. Pasywa w bilansie przedstawione są w kolejności od tych o najdłuższym do tych o najkrótszym terminie zapadalności. Całkowita wartość pasywów, zgodnie z zasadą bilansową, równa jest wartości aktywów kontrolowanych przez przedsiębiorstwo. 17 . Za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwzględnieniem ust. 2–18, uważa się: 1) w razie odpłatnego nabycia – cenę ich nabycia; 1a) w razie częściowo odpłatnego nabycia – cenę ich nabycia powiększoną o wartość przychodu, określonego w art. 11 ust. 2b; 2) w razie wytworzenia we własnym zakresie – koszt wytworzenia; 3) w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób – wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości; 4) w razie nabycia w postaci wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego do spółki niebędącej osobą prawną: a) wartość początkową, od której dokonywane były odpisy amortyzacyjne – jeżeli przedmiot wkładu był amortyzowany, b) wydatki poniesione na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu, niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów w jakiejkolwiek formie – jeżeli przedmiot wkładu nie był amortyzowany, c) wartość określoną zgodnie z art. 19 – jeżeli ustalenie wydatków na nabycie lub wytworzenie przedmiotu wkładu przez wspólnika wnoszącego wkład, będącego osobą fizyczną, jest niemożliwe i przedmiot wkładu nie był wykorzystywany przez wnoszącego wkład w prowadzonej działalności gospodarczej, z wyłączeniem wartości niematerialnych i prawnych wytworzonych przez wspólnika we własnym zakresie; 5) w razie otrzymania w związku z likwidacją osoby prawnej, z zastrzeżeniem ust. 14b, ustaloną przez podatnika wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej. Wartość początkowa ustalana jest na dzień przyjęcia środka trwałego (wartości niematerialnej i prawnej) do używania. Jest to konieczne, gdyż od tego momentu naliczane powinny być odpisy amortyzacyjne. To zaś jest niemożliwe bez znajomości podstawy ich dokonywania, którą jest właśnie wartość początkowa. Jak już wskazywano wartość początkowa środka trwałego może ulegać zmianie już w czasie jego użytkowania. Następuje to na skutek ulepszenia środka trwałego albo poprzez odłączenie lub dołączenie doń części składowych. Na sposób ustalania wartości początkowej wpływa sposób nabycia środków trwałych. W związku z powyższym możemy wyróżnić zasadniczo różne sposoby ustalania wartości początkowej dla środków trwałych: 1) zakupionych, 2) zakupionych za częściową odpłatnością, 3) wytworzonych, 4) nabytych nieodpłatnie, 5) nabytych aportem. |